Traballadór sira ezekuta hela obra Estadu iha terrenu. Imajen TATOLI/António Gonçalves

ERMERA, 13 janeiru 2022 (TATOLI)–Ministru Obra Públika (MOP), Salvador Eugênio Soares dos Reis Pires, hateten, estrada iha territóriu nasionál hamutuk kilómetru 6.000-resin, ne’ebé desde independénsia to’o agora foin hadi’a de’it balun.

“Ita-nia estrada hotu konstitui hosi estrada nasionál, munisipál, urbana no rurál hamutuk kilómetru 6.000-resin ne’ebé perkore Timor-Leste tomak. Governu ida uluk dezde independénsia mai to’o agora halo ona estrada kilómetru 2000-resin ho osan biliaun $2-resin,” Ministru Salvador informa liuhosi diálogu komunitáriu iha salaun Parokiál Gleno, munisípiu Ermera, kinta ne’e.

Enkuantu, estrada nasionál kilómetru 1.200, foin halo kilómetru 500-resin, finansia hosi Fundu Empréstimu, ne’ebé balun kompleta ona no balun la’o hela, estrada munisipál hosi kilómetru 900 foin halo kilómetru 33, estrada rurál hosi kilómetru 3.700-resin foin halo kilómetru 700-resin.

“Ida-ne’e atu hateten katak ho rekursu finanseiru ne’ebé limitadu, tenki prioritiza setór importante sira seluk hanesan agrikultura, saúde, edukasaun no ema mak sai alvu, entaun ita tenki fahe osan ne’e maski infraestrutura bázika hanesan komponente importante ida hosi kapitál sosiál,” Ministru akresenta

Progresu MOP tinan 2018 to’o 2021

Ministru relata, iha promosaun projetu no prosesu administrativa tuir lei, tantu projetu liña ministériu no mós ida ne’ebé mak Governu prekore ba Fundu Infraestrutura, nia prosesu hanesan, hafoin Orsamentu Jerál Estadu (OJE) kuandu orsamentada iha programa MOP, Ajénsia Dezenvolvomentu Nasionál (ADN) tenki halo verifikasaun, hafoin Governu bele loke konkursu.

Ba projetu sira ne’ebé perkore ba Fundu Infraestrutura, hafoin ADN verifika, sei lori ba Konsellu Administrasaun Fundu Infraestrutura (KAFI) aprova, hafoin Komisaun Nasionál Aprovizionamentu (CNA, sigla portugés)  loke konkursu, no fó ba MOP ho empreza sira ezekuta, ne’ebé nia pagamentu mós hanesan.

Kona-ba eletrisidade, polítika VIII Governu mak atu finaliza projetu eletrifikasaun iha fin tinan 2023 ba suku 76, ne’ebé iha tinan 2021 Eletrisidade de Timor-Leste, Empreza Públika (EDTL, E.P) anúnsia ona projetu pakote 34 no iha semana kotuk pakote 44 tan, nune’e projetu pakote 78 mak EDTL.EP fó sai ona.

Notísia relevante: EDTL introdús projetu eletrifikasaun pakote 44 ba empreza interesadu

Projetu 78 ne’e kobre suku 55 hosi suku 76 iha territóriu tomak ne’ebé seidauk asesu liña eletrisidade, enkuantu restante suku 21 sei halo levantamentu no tuir planu EDTL, E.P nian iha inísiu tinan ne’e sei loke tan pakote ba datoluk hodi konklui projetu eletrifikasaun suku sira ne’ebé seidauk hetan.

Hosi projetu 78 kobre ne’ebé ba suku 55 ne’e inklui suku iha Ermera, ne’ebé ba munisípiu Ermera nian hahú iha suku Goulolo-aldeia Oplana, Humboe-aldeia Hatalin, Eskola Báziku Era Ulu-sede suku Era Ulu, Parami-Sio, Laklo-Ailaku, Obulu-Nunumea, Hatulia vila-Samara, Samara-Leimea kraik.

Enkuantu, hein hela liña fiksu, iha kedas tinan 2019 MOP halo programa eletrifikasaun rurál, ne’ebé fó solar panel ba komunidade asesu hodi bele hele iha liña eletrisidade, nune’e hein instalasaun fisku.

Suku ne’ebé sai benefisiáriu hanesan Baboe Leten, Baboe Kraik, Koliati, Alelo no Manusahe. Iha tinan 2022 ne’e MOP planeia estabelese eletrifikasaun rurál ba suku tolu, iha Koliati aldeia hotu hanesan Hauhei uma-kain lima, Manukati uma-kain lima, Aihatedu uma-kain sia, Manuletu uma-kain 15, Raikua uma-kain 10, Klaitrema uma-kain 12, no Teoru 15.

Suku Ailelo aldeia Tata uma-kain lima, Lerema uma-kain rua, Betufu uma-kain 16, Suku Manusae, Hatete uma-kain sia.

Kona-ba estrada iha tinan 2018 to’o 2021, ba munisípiu Ermera halo projetu pakote 33 ho distánsia kilómetru 136, konstitui hosi estrada rurál manutensaun pakote 25 kilómetru 126.

“Manutensaun ne’e importante tanba hafoin ita halo tenki mantein, atu nune’e ita-nia estrada sira kontinua funsiona hodi fasilita atividade sidadaun sira nian loron-loron,” Ministru dehan.

Estrada kilómetru 213 iha tinan 2022

Iha tinan 2022, sei halo estrada pakote 51 ho distánsia kilómetru 213, konsitutui hosi estrada rurál kilómetru 44, ne’ebé fahe ba manutensaun 16 no reabilitasaun 28, ponte tolu no mós estrada nasionál balun.

Projetu estrada sira ne’e iha Ermera mak estrada liga Aitutu-Hatubulico ho distánsia kilómetru 11,9, Hatubuilico-Letefoho kilómetru 18,4, Letefoho-Gleno kilómetru 24,5, Humboe-Ermera kilómetru 4,8, no mós hosi Ponte ba Gleno kilómetru 6,4.

“Ne’e dezeñu hotu ona no haruka ba ona Komisaun Nasionál Aprovizionamentu (CNA, sigla portugés) hodi loke konkursu, tanba KAFI halo ona aprovasaun uza fundu empréstimu hodi husu Banku Mundiál,” Governante ne’e esplika.

Kona-ba estrada munisipál iha Ermera, mak hanesan Ermera-Fatubesi iha tinan 2018 lansa ona no ninia progresu to’o ona 80%, foin lalais rai udan maibé Govenu husu empreza atu mitiga tiha molok entrega tenki ho kualidade.

Hosi Aileu Seloi-Gleno kilómetru 17,5, hanesan hola parte estrada munisipál tanba iha tinan 2018, bainhira Primeiru-Ministru fó mai MOP millaun $10 atu halo estudu no mós projetu balun, konklui hotu ona no haruka ona ba ADN halo verfikasaun.

Kona-ba ponte, mak hanesan Vera Railaco, Railaco kraik ba Railaco Leten metru 20, iha 2019 inklui iha pakote 10 ne’ebé halo ba ponte hanesan ponte Comoro mota ulun no mós ponte sira seluk.

Ponte Lumutu liga Letefoho-Ermera rezultadu verifikasaun ADN finaliza no KAFI mós aprova ona, tau ba estudu iha tinan 2022, enkuantu ponte Sare liga Ermera-Liquiçá ho distánsia metru 188, sei avansa ba estudu uluk iha tinan 2022.

Enkuantu, hein planu fiksu Governu mós prevee osan hodi halo manutensaun atu nune’e rekupera lai kondisaun labele a’at liu hodi nune’e fasilita lai atividade loron-loron nian.

Tanba ne’e maka sei halo manutensaun estrada trosu Ermera villa Maria, trosu Tibar-Gleno kilómetru 35, Ermera-Hauba kilómetru 48.

© 2024 Administrasaun Munisípiu Ermera