ERMERA, 13 janeiru 2022 (TATOLI)โMinistru Obra Pรบblika (MOP), Salvador Eugรชnio Soares dos Reis Pires, hateten, estrada iha territรณriu nasionรกl hamutuk kilรณmetru 6.000-resin, neโebรฉ desde independรฉnsia toโo agora foin hadiโa deโit balun.
โIta-nia estrada hotu konstitui hosi estrada nasionรกl, munisipรกl, urbana no rurรกl hamutuk kilรณmetru 6.000-resin neโebรฉ perkore Timor-Leste tomak. Governu ida uluk dezde independรฉnsia mai toโo agora halo ona estrada kilรณmetru 2000-resin ho osan biliaun $2-resin,โ Ministru Salvador informa liuhosi diรกlogu komunitรกriu iha salaun Parokiรกl Gleno, munisรญpiu Ermera, kinta neโe.
Enkuantu, estrada nasionรกl kilรณmetru 1.200, foin halo kilรณmetru 500-resin, finansia hosi Fundu Emprรฉstimu, neโebรฉ balun kompleta ona no balun laโo hela, estrada munisipรกl hosi kilรณmetru 900 foin halo kilรณmetru 33, estrada rurรกl hosi kilรณmetru 3.700-resin foin halo kilรณmetru 700-resin.
โIda-neโe atu hateten katak ho rekursu finanseiru neโebรฉ limitadu, tenki prioritiza setรณr importante sira seluk hanesan agrikultura, saรบde, edukasaun no ema mak sai alvu, entaun ita tenki fahe osan neโe maski infraestrutura bรกzika hanesan komponente importante ida hosi kapitรกl sosiรกl,โ Ministru akresenta
Progresu MOP tinan 2018 toโo 2021
Ministru relata, iha promosaun projetu no prosesu administrativa tuir lei, tantu projetu liรฑa ministรฉriu no mรณs ida neโebรฉ mak Governu prekore ba Fundu Infraestrutura, nia prosesu hanesan, hafoin Orsamentu Jerรกl Estadu (OJE) kuandu orsamentada iha programa MOP, Ajรฉnsia Dezenvolvomentu Nasionรกl (ADN) tenki halo verifikasaun, hafoin Governu bele loke konkursu.
Ba projetu sira neโebรฉ perkore ba Fundu Infraestrutura, hafoin ADN verifika, sei lori ba Konsellu Administrasaun Fundu Infraestrutura (KAFI) aprova, hafoin Komisaun Nasionรกl Aprovizionamentu (CNA, sigla portugรฉs) ย loke konkursu, no fรณ ba MOP ho empreza sira ezekuta, neโebรฉ nia pagamentu mรณs hanesan.
Kona-ba eletrisidade, polรญtika VIII Governu mak atu finaliza projetu eletrifikasaun iha fin tinan 2023 ba suku 76, neโebรฉ iha tinan 2021 Eletrisidade de Timor-Leste, Empreza Pรบblika (EDTL, E.P) anรบnsia ona projetu pakote 34 no iha semana kotuk pakote 44 tan, nuneโe projetu pakote 78 mak EDTL.EP fรณ sai ona.
Notรญsia relevante:ย EDTL introdรบs projetu eletrifikasaun pakote 44 ba empreza interesadu
Projetu 78 neโe kobre suku 55 hosi suku 76 iha territรณriu tomak neโebรฉ seidauk asesu liรฑa eletrisidade, enkuantu restante suku 21 sei halo levantamentu no tuir planu EDTL, E.P nian iha inรญsiu tinan neโe sei loke tan pakote ba datoluk hodi konklui projetu eletrifikasaun suku sira neโebรฉ seidauk hetan.
Hosi projetu 78 kobre neโebรฉ ba suku 55 neโe inklui suku iha Ermera, neโebรฉ ba munisรญpiu Ermera nian hahรบ iha suku Goulolo-aldeia Oplana, Humboe-aldeia Hatalin, Eskola Bรกziku Era Ulu-sede suku Era Ulu, Parami-Sio, Laklo-Ailaku, Obulu-Nunumea, Hatulia vila-Samara, Samara-Leimea kraik.
Enkuantu, hein hela liรฑa fiksu, iha kedas tinan 2019 MOP halo programa eletrifikasaun rurรกl, neโebรฉ fรณ solar panel ba komunidade asesu hodi bele hele iha liรฑa eletrisidade, nuneโe hein instalasaun fisku.
Suku neโebรฉ sai benefisiรกriu hanesan Baboe Leten, Baboe Kraik, Koliati, Alelo no Manusahe. Iha tinan 2022 neโe MOP planeia estabelese eletrifikasaun rurรกl ba suku tolu, iha Koliati aldeia hotu hanesan Hauhei uma-kain lima, Manukati uma-kain lima, Aihatedu uma-kain sia, Manuletu uma-kain 15, Raikua uma-kain 10, Klaitrema uma-kain 12, no Teoru 15.
Suku Ailelo aldeia Tata uma-kain lima, Lerema uma-kain rua, Betufu uma-kain 16, Suku Manusae, Hatete uma-kain sia.
Kona-ba estrada iha tinan 2018 toโo 2021, ba munisรญpiu Ermera halo projetu pakote 33 ho distรกnsia kilรณmetru 136, konstitui hosi estrada rurรกl manutensaun pakote 25 kilรณmetru 126.
โManutensaun neโe importante tanba hafoin ita halo tenki mantein, atu nuneโe ita-nia estrada sira kontinua funsiona hodi fasilita atividade sidadaun sira nian loron-loron,โ Ministru dehan.
Estrada kilรณmetru 213 iha tinan 2022
Iha tinan 2022, sei halo estrada pakote 51 ho distรกnsia kilรณmetru 213, konsitutui hosi estrada rurรกl kilรณmetru 44, neโebรฉ fahe ba manutensaun 16 no reabilitasaun 28, ponte tolu no mรณs estrada nasionรกl balun.
Projetu estrada sira neโe iha Ermera mak estrada liga Aitutu-Hatubulico ho distรกnsia kilรณmetru 11,9, Hatubuilico-Letefoho kilรณmetru 18,4, Letefoho-Gleno kilรณmetru 24,5, Humboe-Ermera kilรณmetru 4,8, no mรณs hosi Ponte ba Gleno kilรณmetru 6,4.
โNeโe dezeรฑu hotu ona no haruka ba ona Komisaun Nasionรกl Aprovizionamentu (CNA, sigla portugรฉs) hodi loke konkursu, tanba KAFI halo ona aprovasaun uza fundu emprรฉstimu hodi husu Banku Mundiรกl,โ Governante neโe esplika.
Kona-ba estrada munisipรกl iha Ermera, mak hanesan Ermera-Fatubesi iha tinan 2018 lansa ona no ninia progresu toโo ona 80%, foin lalais rai udan maibรฉ Govenu husu empreza atu mitiga tiha molok entrega tenki ho kualidade.
Hosi Aileu Seloi-Gleno kilรณmetru 17,5, hanesan hola parte estrada munisipรกl tanba iha tinan 2018, bainhira Primeiru-Ministru fรณ mai MOP millaun $10 atu halo estudu no mรณs projetu balun, konklui hotu ona no haruka ona ba ADN halo verfikasaun.
Kona-ba ponte, mak hanesan Vera Railaco, Railaco kraik ba Railaco Leten metru 20, iha 2019 inklui iha pakote 10 neโebรฉ halo ba ponte hanesan ponte Comoro mota ulun no mรณs ponte sira seluk.
Ponte Lumutu liga Letefoho-Ermera rezultadu verifikasaun ADN finaliza no KAFI mรณs aprova ona, tau ba estudu iha tinan 2022, enkuantu ponte Sare liga Ermera-Liquiรงรก ho distรกnsia metru 188, sei avansa ba estudu uluk iha tinan 2022.
Enkuantu, hein planu fiksu Governu mรณs prevee osan hodi halo manutensaun atu nuneโe rekupera lai kondisaun labele aโat liu hodi nuneโe fasilita lai atividade loron-loron nian.
Tanba neโe maka sei halo manutensaun estrada trosu Ermera villa Maria, trosu Tibar-Gleno kilรณmetru 35, Ermera-Hauba kilรณmetru 48.



















